Οι κινητές επικοινωνίες αποκτούν ολοένα και αυξανόμενη σημασία στη σύγχρονη κοινωνία των πληροφοριών, καθώς με την εκρηκτική διάδοση των συσκευών κινητής επικοινωνίας (κινητά τηλέφωνα, φορητοί και υπολογιστές χειρός με δυνατότητες ασύρματης επικοινωνίας) και την ανάπτυξη δικτύων επικοινωνίας και υπηρεσιών τρίτης γενιάς (ασυρμάτων δικτύων, Bluetooth, UMTS κοκ.) παρέχονται νέες δυνατότητες στους χρήστες των νέων τεχνολογιών.
Οι κινητές επικοινωνίες καθιστούν δυνατή τη συμμετοχή σε ποικίλες εφαρμογές της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και του ηλεκτρονικού εμπορίου και κατ’ αυτόν τον τρόπο διανοίγουν νέες δυνατότητες ουσιαστικής πρόσβασης στον πλούτο της κοινωνίας της πληροφορίας.
Παράλληλα, όμως, με τη διάδοση της παραπάνω τεχνολογίας, αυξάνουν και οι πηγές διακινδύνευσης της ιδιωτικής ζωής του ατόμου. Ειδικότερα, καθίσταται δυνατή η αποκάλυψη της γεωγραφικής θέσης του χρήση, λ.χ., κινητού τηλεφώνου, η οποία μπορεί να αποδώσει πολύτιμα συμπεράσματα στις διωκτικές αρχές, στο πλαίσιο της έρευνας για εγκληματικές δραστηριότητες, αλλά και σε ιδιώτες, που κάνοντας χρήση των σχετικών τεχνολογικών δυνατοτήτων μπορούν να εντοπίζουν τη γεωγραφική θέση του ατόμου, αλλά και να υποκλέψουν τις επικοινωνίες ιδιωτών. Μεγάλες (πολιτικές και όχι μόνο) διαστάσεις έλαβε η αποκάλυψη της παρακολούθησης των κινητών τηλεφώνων της ελληνικής πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας, που καθιστά εύλογα τα ερωτήματα για την ύπαρξη κενών προστασίας από τεχνική, αλλά και νομική άποψη.
Περαιτέρω δε, με τις παραπάνω τεχνολογίες καθίσταται δυνατή η δημιουργία προφίλ προσωπικότητας των χρηστών κινητών συσκευών επικοινωνίας που μπορεί να αξιοποιηθούν για σκοπούς της απευθείας προώθησης προϊόντων και υπηρεσιών, ιδίως στο πλαίσιο του location based marketing. Η πρακτική αυτή αναμένεται να διαδοθεί ευρέως με την περαιτέρω ανάπτυξη των υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας νέας γενιάς.
Για τη νομική αντιμετώπιση του φαινομένου της ηλεκτρονικής παρακολούθησης των χρηστών υπηρεσιών κινητών επικοινωνιών, πέρα από την εφαρμογή του γενικού νομικού πλαισίου προστασίας των προσωπικών δεδομένων (Ν. 2462/1997), απαιτείται και η υιοθέτηση νέων κανόνων, οι οποίοι θα ενδυναμώνουν το δικαίωμα προστασίας προσωπικών δεδομένων στον εν λόγω τομέα.
Σε ό,τι αφορά την προστασία του απορρήτου, η συνταγματική κατοχύρωση του είναι ιδιαίτερη αυστηρή, καθώς προβλέπεται το απαραβίαστο αυτού στο άρθρο 19 Συντ. Το απόρρητο των τηλεπικοινωνιών μπορεί να αρθεί, σύμφωνα με το ν. 2225/1994, μόνο με διάταξη του αρμόδιου Εισαγγέλεα Εφετών, ύστερα από αίτηση δικαστικής άλλης δημόσιας αρχής και για τη διακρίβωση εγκλημάτων προβλεπόμενων στο νόμο και για λόγους εθνικής ασφάλειας. Για τη θεσμική αντιμετώπιση των σχετικών ζητημάτων συστήθηκε η Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών, με το ν. 3115/2003, η οποία έχει αρμοδιότητες ελέγχου και άλλες αστυνομικές αρμοδιότητες όσον αφορά το απόρρητο των επικοινωνιών και την παραβίαση του.
Εξάλλου, πρέπει να αναφερθεί το ΠΔ 47/2005, το οποίο ρυθμίζει ειδικά ζητήματα σε σχέση με την άρση του απορρήτου των επικοινωνιών (βλ. παρουσίαση του I.
Στην επαύξηση της προστασίας του απορρήτου και των προσωπικών δεδομένων στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες συμβάλλει και η οδηγία 2002/58/ΕΚ, οι διατάξεις της οποίας αναμένεται να ενσωματωθούν στο ελληνικό δίκαιο (βλ. Λ. Μήτρου, Η νέα οδηγία 2002/58/ΑΕΚ για την προστασία της ιδιωτικής ζωής στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες, ΔιΜΕΕ 2004, σ. 371 επ., Γ. Νούσκαλη, Η προστασία των προσωπικών δεδομένων στις ηλεκτρονικές επικοινωνίες σύμφωνα με τις νέες κοινοτικές ρυθμίσεις της οδηγίας 2002/58, ΠοινΧρ 2003, σ. 319 επ.).
Η οδηγία ρυθμίζει στο άρθρο 9 την επεξεργασία δεδομένων θέσης. Συγκεκριμένα, προβλέπει ως αρχή τη δυνατότητα επεξεργασίας δεδομένων θέσης που αφορούν τους χρήστες ή συνδρομητές ηλεκτρονικών δικτύων ή υπηρεσιών, υπό την προϋπόθεση ότι καθίστανται ανώνυμα ή με τη ρητή συγκατάθεση των χρηστών ή συνδρομητών. Στην πρώτη περίπτωση, όταν δηλ. τα εν λόγω δεδομένα είναι ανώνυμα, δεν τίθεται θέμα προστασίας της ιδιωτικής ζωής του ατόμου που αφορούν, ενώ η δεύτερη περίπτωση αναφέρεται στην αρχή λήψης συγκατάθεσης. Ειδικότερα, ή επεξεργασία των δεδομένων θέσης θα μπορεί να είναι δυνατή μόνο με τη ρητή συγκατάθεση των παραπάνω προσώπων και αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να παρέχεται έγγραφη ή ηλεκτρονική συγκατάθεση, η οποία πρέπει πάντως να είναι ρητή και να μην συνάγεται σιωπηρά.
Σημαντικό είναι ότι η συγκατάθεση θα πρέπει να παρέχεται μόνο μετά από ενημέρωση (informed consent). Σχετικά ορίζεται ότι ο φορέας παροχής υπηρεσιών είναι υποχρεωμένος να ενημερώνει τους χρήστες ή συνδρομητές, προτού δώσουν τη συγκατάθεσή τους, σχετικά με τον τύπο των δεδομένων θέσης εκτός των δεδομένων κυκλοφορίας που υποβάλλονται σε επεξεργασία, τους σκοπούς και τη διάρκεια της εν λόγω επεξεργασίας, καθώς και το ενδεχόμενο μετάδοσής τους σε τρίτους για το σκοπό παροχής προστιθέμενης αξίας.
Ως ειδικότερο κανόνα, η διάταξη του άρθρου 9 προβλέπει ότι ο χρήστης, ακόμα και όταν έχει δώσει τη συγκατάθεσή του για την επεξεργασία δεδομένων θέσης, θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να αρνείται προσωρινά την επεξεργασία για κάθε σύνδεση με το δίκτυο ή για κάθε μετάδοση μιας επικοινωνίας. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να παρέχεται τεχνικά η δυνατότητα να καθιστά αδύνατη την εν λόγω επεξεργασία.
Και τέλος, ορίζεται ότι η επεξεργασία των δεδομένων θέσης, σύμφωνα με τα παραπάνω αναφερθέντα, πρέπει να περιορίζεται σε πρόσωπα που ενεργούν υπό την εποπτεία του φορέα παροχής του δικτύου ή της υπηρεσίας ηλεκτρονικών επικοινωνιών ή του τρίτου που παρέχει την υπηρεσία προστιθέμενης αξίας, καθώς και ότι η επεξεργασία πρέπει να περιορίζεται στα απολύτως απαραίτητα για τους σκοπούς της υπηρεσίας προστιθέμενης αξίας. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, προσδιορίζεται ο σκοπός επεξεργασίας, ο οποίος δεν μπορεί να έχει άλλο αντικείμενο πέρα από τους σκοπούς της σχετικής υπηρεσίας (π.χ. εντοπισμού της γεωγραφικής θέσης). Συνεπώς, κάθε άλλη επεξεργασία είναι άνευ ετέρου παράνομη).