Εφαρμογή των διατάξεων περί τύπου στα ιστολόγια

Τείνει να παγιώνεται η νομολογία των πολιτικών δικαστηρίων στη Χώρα μας, η οποία δέχεται ότι οι διατάξεις περί τύπου δεν εφαρμόζονται σε αυτά. Η νομολογία αυτή δέχεται ειδικότερα, ότι δεν εφαρμόζονται αναλογικά οι διατάξεις του ν. 1178/1981, όπως ισχύει, στα ιστολόγια (ΠΠρΠειρ 4980/2009, ΔiΜΕΕ 2010, 101 επ., με σχόλια Σ. Τάσση, ΠολΠρΘεσ 25552/2010, ΔiΜΕΕ 2010 515 επ.)

Ο λόγος για τον αποκλεισμό αυτό είναι ότι τα ιστολόγια δεν παρουσιάζουν την επιχειρηματική διάρθρωση ενός παραδοσιακού εντύπου ούτε έχουν ιεραρχική δομή οργανώσεως, ώστε να εμπίπτουν στις ρυθμίσεις τους. Επίσης, σύμφωνα με τη νομολογία αυτή, δεν εφαρμόζονται στα ιστολόγια οι διατάξεις περί τύπου, διότι σκοπός τους δεν είναι η διάδοση πληροφοριών προς μαζική ενημέρωση, αλλά η ανταλλαγή απόψεων, ιδεών, σκέψεων και αναλύσεων μέσω ενός μηχανισμού δυναμικής επικοινωνίας . Αναφέρεται, δε ότι το ιστολόγιο είναι διαδραστικό μέσο και για αυτό διαφέρει από τις ιστοσελίδες που διατηρούν τα μέσα ενημέρωσης στο Διαδίκτυο, διότι η διαμόρφωση του περιεχομένου του δεν αποφασίζεται μόνο από τον κύριο και τους δημοσιογράφους του μέσου ενημέρωσης, αλλά από όλους τους χρήστες του Διαδικτύου, οι οποίοι είναι αναγνώστες του ιστολογίου, καθώς και ότι ο κάτοχος – διαχειριστής κατά κανόνα δεν έχει τη δυνατότητα να επιλέγει τους αναγνώστες του ιστολογίου και να αποφασίζει ποιοι από αυτούς επιτρέπεται να ανακοινώνουν τα σχόλιά τους σε αυτό.

Οι συνέπειες από τη νομολογία αυτή είναι πολλές. Καταρχήν, είναι θετικό ότι δεν εφαρμόζονται τα κατώτερα όρια αποζημιώσεως που προβλέπονται στο νόμο, οπότε σε περίπτωση επιδίκασης αποζημίωσης, αυτή θα καθορίζεται ελεύθερα από το Δικαστήριο που επιλαμβάνεται της εκάστοτε αγωγής αποζημίωσης. Ασφαλώς, θα ήταν αδύνατο να εφαρμοστούν αναλογικά οι διατάξεις του ν. 1178/1981, οι οποίες αναφέρονται σε ημερήσιες εφημερίδες και περιοδικά (ή το άρθρο 4 παρ. 10 ν. 2328/1995 που αναφέρεται σε τηλεοπτικούς σταθμούς), στα ιστολόγια που είναι ένα νέο επικοινωνιακό μέσο.

Επίσης, δεν εφαρμόζεται η διαδικασία του άρθρου 681 Δ ΚΠολΔ για την εκδίκαση διαφορών που αφορούν σε προσβολές από δημοσιεύματα ή ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές, αλλά η τακτική διαδικασία.

Περαιτέρω, τίθεται το ζήτημα αν εφαρμόζεται η νομοθεσία για την προστασία προσωπικών δεδομένων (ν. 2472/1997). Στη νομοθεσία μας δεν υπάρχει εξαίρεση για την επεξεργασία δεδομένων από δημοσιογράφους (βλ. σχετικ΄την απόφαση Satamedia του ΔικΕΕ) ώστε να εφαρμόζεται και για τους bloggers, με εξαίρεση τη διάταξη του άρθρου 7 ν. 2472/1997 περ. ζ΄ (Η επεξεργασία αφορά δεδομένα δημοσίων προσώπων, εφόσον αυτά συνδέονται με την άσκηση δημοσίου λειτουργήματος ή τη διαχείριση συμφερόντων τρίτων, και πραγματοποιείται αποκλειστικά για την άσκηση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος), η οποία έχει στενή εφαρμογή. Γενικώς, δηλ. επί των ιστολογίων βρίσκει πλήρη εφαρμογή ο ν. 2472/1997.

Τέλος, το κρισιμότερο ερώτημα είναι αν ισχύει η συνταγματική προστασία του τύπου. Γενικά γίνεται δεκτό ότι οι ηλεκτρονικές εκδόσεις του τύπου εμπίπτουν στη σχετική προστασία, ωστόσο αυτό δεν ισχύει για τα ιστολόγια (βλ. Ιγγλεζάκη, Ελευθερία έκφρασης και ανωνυμία στο Διαδίκτυο: το παράδειγμα των ιστολογίων, υπό δημοσίευση στο περιοδικό ΔiMEE). Ωστόσο, εν προκειμένω βρίσκει εφαρμογή η γενική διάταξη του άρθρου 14 του Συντάγματος για την ελευθερία της έκφρασης. Αναλογικά θα μπορούσαν, θεωρούμε, να εφαρμοστούν ορισμένες από τις ελευθερίες του τύπου, όπως προστασία πηγών, απαγόρευση λογοκρισίας κλπ.

Απόφαση Μον. Πρωτοδικείου Ροδόπης: Τα ιστολόγια δεν υπάγονται στην έννοια του ηλεκτρονικού τύπου


Σύμφωνα με την υπ’ αριθ. 44/2008 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Ροδόπης κρίθηκε ότι τα ιστολόγια δεν υπάγονται στην έννοια του ηλεκτρονικού τύπου. Αναλογικά βρίσκει εφαρμογή η νομοθεσία του τύπου στην περίπτωση του ιστολογίου.

Βλ. την απόφαση σε Αρμενόπουλο 2009, σελ. 406 επ.

Διημερίδα στη Θεσσαλονίκη: “Συμμετοχική Δημοσιογραφία: Blog και Νέα Μέσα”


Στις 20-21/10/2008 πραγματοποιείται διημερίδα στη Θεσσαλονίκη με θέμα “Συμμετοχική Δημοσιογραφία: Blog και Νέα Μέσα” στο Τελλόγλειο. Στο πλαίσιο της διημερίδα αυτής συζητούνται θέματα που έχουν να κάνουν με την ανάδειξη της συμμετοχικής δημοσιογραφίας, η οποία είναι αποτέλεσμα της αξιοποίησης των νέων μέσων, όπως είναι τα ιστολόγια.

Τα θέματα που προβάλλονται είναι ειδικότερα τα εξής:

• Πώς επηρεάζεται η παραδοσιακή δημοσιογραφία από τη νέα μιντιακή πραγματικότητα.

• Τι είναι η συμμετοχική δημοσιογραφία, ποιες οι διαφορές της με την παραδοσιακή και ποιος ο ρόλος των παραδοσιακών δημοσιογράφων στο παραπάνω πλαίσιο.

• Πώς μετεξελίσσεται η έννοια της δημοσιογραφικής ταυτότητας και της δημοσιογραφικής εργασίας από τη στιγμή που ο καθένας δύναται να έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο και ως εκ τούτου έχει τη δυνατότητα δημόσιας έκφρασης.

• Ψηφιακή ταυτότητα, ψηφιακό υποκείμενο. Νομική διάσταση.

• Η σχέση του πολίτη με τα Νέα Μέσα. Κατά πόσο μπορεί να εμπιστευτεί την “είδηση” στο Διαδίκτυο.

• Η σχέση του Πανεπιστημίου με τα Νέα Μέσα.

Για το πρόγραμμα βλ. εδώ.

Νομικοί προβληματισμοί σχετικά με τα ιστολόγια

Τα ιστολόγια είναι ένα νέο μέσο επικοινωνίας που έχει αναπτύξει ιδιαίτερη δυναμική και έχει κατακτήσει το ενδιαφέρον των χρηστών του Διαδικτύου, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό με αποτέλεσμα να συνιστά ένα ιδιαίτερο κοινωνικό φαινόμενο. Ο λόγος για τη διάδοση αυτή της τεχνολογίας των ιστολογίων είναι ότι αυτά καθιστούν δυνατή την έκφραση των απόψεων των χρηστών, εύκολα, γρήγορα, ανέξοδα και στο πλαίσιο ενός οικουμενικού μέσου, όπως είναι το Διαδίκτυο.
Ωστόσο, προβλήματα δημιουργεί το γεγονός ότι η δημοσίευση απόψεων και η παράθεση σχολίων στα ιστολόγια ανώνυμα ή με ψευδώνυμο, αν και ορισμένοι χρήστες του Διαδικτύου επιλέγουν να γράφουν επώνυμα τις απόψεις τους. Ακριβώς αυτή η ευχέρεια διατύπωσης απόψεων και η ανωνυμία σηματοδοτούν την αρνητική πλευρά των ιστολογίων που συνίσταται στη δυνατότητα δυσφήμησης και παράθεσης αναληθών ή αβάσιμων γεγονότων, υπό το κάλυμμα της ανωνυμίας. Παραπέρα, η δημοσίευση απόρρητων πληροφοριών ή η παραβίαση των προσωπικών δεδομένων συνιστά σημαντικό κίνδυνο, όπως και η παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων με την αναδημοσίευση κειμένων δίχως την άδεια του δημιουργού ή δικαιούχου κοκ.
Τα ιστολόγια που συνιστούν ηλεκτρονικά ημερολόγια των κατόχων τους και στα οποία εκτίθενται πραγματικά γεγονότα και λεπτομέρειες που αφορούν την προσωπική τους ζωή εμπεριέχουν σαφώς προσωπικά δεδομένα και υπόκεινται στο ν. 2472/1997. Έτσι, μπορεί να ανακύψουν προβλήματα προστασίας προσωπικών δεδομένων και να επιβληθούν κυρώσεις στους παραβάτες της σχετικής νομοθεσίας (βλ. cnil.fr).
Επίσης, είναι δυνατή η παραβίαση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, όταν αναδημοσιεύονται κείμενα, εικόνες, οπτικοακουστικό υλικό (αποσπάσματα βίντεο κλπ.) χωρίς άδεια των δημιουργών ή δικαιούχων. Οι κάτοχοι των ιστολογίων δεν συνειδητοποιούν το γεγονός ότι πρέπει να λαμβάνουν άδεια για αναδημοσίευση ή να χρησιμοποιούν υλικό που υπόκειται σε άδειες όπως είναι οι άδειες creative commons.
Είναι, ακόμα, δυνατό η δημοσίευση προσωπικών απόψεων από εργαζόμενους σχετικά με θέματα που αφορούν τη λειτουργία μιας επιχείρησης να αποτέλεσει και λόγο καταγγελίας της σύμβασης εργασίας (βλ. Mercado-Kierkegaard, CLSR, Wright).
Τέλος, το πιο σημαντικό πρόβλημα είναι η προσβολή της προσωπικότητας δημοσίων, κυρίως, προσώπων μέσω δημοσιευμάτων σε ιστολόγια ειδησεογραφικού χαρακτήρα (βλ. και elawyer). Επισημαίνεται ότι τα αδικήματα της δυσφήμισης ή εξύβρισης θα χαρακτηρίζονται ως τελούμενα δια του τύπου, όταν ο χαρακτήρας του ιστολογίου είναι ειδησεογραφικός. Για την περίπτωση δε που οι επισκέπτες του ιστολογίου διατυπώνουν σχόλια που είναι συκοφαντικά κατά τρίτων προσώπων, θα μπορεί να απαλλαγεί από την ευθύνη του ο κάτοχος του ιστολογίου, σύμφωνα το άρθρο 13 του π.δ. 131/2003, εφόσον όμως δεν γνωρίζει τα σχόλια ή δεν τα απομακρύνει όταν ειδοποιηθεί.