1. ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ
Οι κυριότερες νομοθετικές ρυθμίσεις για την αντιμετώπιση της υπερχρέωσης είναι οι ακόλουθες:
Α) Νόμος 3869/2010 (ΦΕΚ Α’ 130) για τη ρύθμιση των οφειλών υπερχρεωμένων φυσικών προσώπων
Ο νόμος 3869/2010 (ΦΕΚ Α’ 130), ο οποίος προέκυψε μετά από εκτενείς διαδικασίες διαβούλευσης, δίδει σε υπερχρεωμένα φυσικά πρόσωπα, τα οποία δεν έχουν την εμπορική ιδιότητα, την προοπτική απεγκλωβισμού από την υπερχρέωση και τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν πλέον ένα νέο οικονομικό ξεκίνημα, απαλλαγμένα από μέρος ή ακόμη, υπό προϋποθέσεις, το σύνολο των οφειλών τους.
Ο νόμος 3869/2010 αρχικά τροποποιήθηκε με το άρθρο 85 του Ν.3996/2011, εν συνεχεία με τα άρθρα 11 επ. του νόμου 4161/2013 (ΦΕΚ Α’ 143) και με τα άρθρα 1 έως 4 του Κεφαλαίου Α της υποπαραγράφου Α4 της παραγράφου Α΄ του Μέρους Β΄ του ν. 4336/2015 «Συνταξιοδοτικές διατάξεις – Κύρωση του Σχεδίου Σύμβασης Οικονομικής Ενίσχυσης από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας και ρυθμίσεις για την υλοποίηση της Συμφωνίας Χρηματοδότησης» (ΦΕΚ Α΄ 94) και πρόσφατα με το άρθρο 14 του Κεφαλαίου Β του ν.4346/2015 «Επείγουσες ρυθμίσεις για την εφαρμογή της Συμφωνίας Δημοσιονομικών Στόχων και Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ Α’ 152), καθώς με το άρθρο Τρίτο του ν. 4366/2016 (ΦΕΚ Α’ 18).
Συγκεκριμένα, στις ρυθμίσεις του νόμου υπάγονται όλα τα φυσικά πρόσωπα που δε διαθέτουν πτωχευτική ικανότητα, δηλαδή, μισθωτοί, άνεργοι, ελεύθεροι επαγγελματίες, και πρώην έμποροι που, κατά το χρόνο υποβολής της αίτησης υπαγωγής έχουν χάσει την πτωχευτική ικανότητα και δεν τελούν υπό πτώχευση. Τα παραπάνω πρόσωπα πρέπει να τελούν σε γενική και μόνιμη αδυναμία εξυπηρέτησης των οφειλών τους.
Επιπλέον το πεδίο εφαρμογής των διατάξεων του νόμου ρυθμίζει και βεβαιωμένες οφειλές προς το Δημόσιο, τη Φορολογική Διοίκηση, τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης Α΄ και Β΄ βαθμού και τους Οργανισμούς Κοινωνικής Ασφάλισης. Εξαιρούνται της ρύθμισης, οφειλές αιτία των οποίων είναι τυχόν αδίκημα οφειλόμενο σε δόλο, βαριά αμέλεια (αδικοπραξία) ή σε χρηματικές ποινές ή διοικητικά πρόστιμα.Συνεπώς, δεν είναι δυνατή η ρύθμιση οφειλών που προέρχονται από μη απόδοση Φόρου Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ) καθώς η μη απόδοσή τους αποτελεί αδίκημα.
2. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Ν. 3869/2010 ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΟΥ ΕΙΡΗΝΟΔΙΚΕΙΟΥ
H διαδικασία του Ν.3869/2010, ως ισχύει κατόπιν τροποποιήσεώς του με το Ν. 4161/2013 και το Ν.4336/2015, ξεκινάει με την κατάθεση αίτησης από τον οφειλέτη στο γραμματέα του αρμόδιου δικαστηρίου, συνοδευόμενη από τα σχετικά έγγραφα.
Με την παραλαβή και πρωτοκόλληση της αίτησης και των εγγράφων, η γραμματεία του ειρηνοδικείου, προβαίνει το αργότερο εντός δύο (2) εργασίμων ημερών από την παραλαβή της στον τυπικό έλεγχο αυτής όσον αφορά την πληρότητα του περιεχόμενου της και των εγγράφων που τη συνοδεύουν και την καταβολή από τον αιτούντα κάθε τέλους που προβλέπεται από τη νομοθεσία για το παραδεκτό της συζήτησης της αίτησης.
Σε περίπτωση που δεν υπάρχουν ελλείψεις ως προς το περιεχόμενο της αίτησης, τα συνοδευτικά αυτής έγγραφα ή την καταβολή των προβλεπόμενων τελών, η αίτηση εισάγεται προς προσδιορισμό δικασίμου. Σε περίπτωση που διαπιστώνονται ελλείψεις, καλείται ο οφειλέτης να τα προσκομίσει, εντός δεκαπέντε (15) ημερών από την υποβολή της αίτησης, ενώ σε περίπτωση παρέλευσης άπρακτης της προθεσμίας, η αίτηση τίθεται στο αρχείο και δεν προσδιορίζεται δικάσιμος. Η ανωτέρω προθεσμία παρατείνεται μέχρι δύο (2) μήνες, εφόσον αυτό επιβάλλεται από τις συνθήκες και το είδος των στοιχείων που πρέπει να συμπληρωθούν.
Ως προς τη διαδικασία ισχύουν τα ακόλουθα:
α. Η δικάσιμος για τη συζήτηση της αίτησης ορίζεται εντός έξι (6) μηνών από την ημερομηνία ολοκλήρωσης της κατάθεσης της αίτησης.
β. Ο οφειλέτης πρέπει να επιδώσει αντίγραφο της αίτησης στους πιστωτές εντός δεκαπέντε (15) ημερών από την ολοκλήρωση της κατάθεσης της αίτησης.
γ. Με την ολοκλήρωση της κατάθεσης της αίτησης προσδιορίζεται η ημέρα επικύρωσης, κατά την οποία είτε επικυρώνεται ο ενδεχόμενος προδικαστικός συμβιβασμός από τον Ειρηνοδίκη είτε συζητείται ενδεχόμενο αίτημα για την έκδοση προσωρινής διαταγής. Η ημερομηνία επικύρωσης προσδιορίζεται εντός δύο (2) μηνών από την ολοκλήρωση της κατάθεσης της αίτησης. Μέχρι την ημέρα της επικύρωσης απαγορεύεται η λήψη καταδιωκτικών μέτρων κατά του οφειλέτη.
δ. Αν την ημέρα επικύρωσης δεν επέλθει συμβιβασμός ο Ειρηνοδίκης αποφασίζει για την αναστολή των καταδιωκτικών μέτρων κατά του οφειλέτη, τη διατήρηση της πραγματικής και νομικής κατάστασης της περιουσίας του και το ύψος των μηνιαίων δόσεων που ο οφειλέτης υποχρεούται να καταβάλλει προς τους πιστωτές. Η χρονική ισχύς της ανωτέρω προσωρινής διαταγής δεν μπορεί να υπερβαίνει σε διάρκεια τους έξι (6) μήνες, συνυπολογιζόμενης και της περιόδου αναστολής άσκησης καταδιωκτικών μέτρων που ξεκινά από την ολοκλήρωση της κατάθεσης της αίτησης.
Από την ολοκλήρωση της κατάθεσης της αίτησης ο οφειλέτης υποχρεούται να προβαίνει συμμέτρως προς τους πιστωτές του σε μηνιαίες καταβολές με βάση την οικονομική κατάσταση του λαμβάνοντας υπόψη τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης του ιδίου και των προστατευόμενων μελών της οικογένειάς του. Ομοίως, και ο Ειρηνοδίκης που προσδιορίζει κατά την ημέρα επικύρωσης τις οφειλόμενες μηνιαίες δόσεις λαμβάνει υπόψη τη δυνατότητα κάλυψης ευλόγων δαπανών διαβίωσης.
Ωστόσο, η ελάχιστη καταβολή δε μπορεί να είναι μικρότερη του 10% της τελευταίας ενήμερης δόσης με ελάχιστο συνολικό ποσό καταβολής τα 40 Ευρώ μηνιαίως. Απόκλιση από το ελάχιστο αυτό όριο είναι δυνατή μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις (π.χ χρόνια ανεργία χωρίς υπαιτιότητα του οφειλέτη, σοβαρά προβλήματα υγείας, ανεπαρκές εισόδημα για την κάλυψη στοιχειωδών βιοτικών αναγκών του οφειλέτη).
Σε περίπτωση που ο οφειλέτης καθυστερεί υπαιτίως την καταβολή των δόσεων που ορίζονται από τον Ειρηνοδίκη με συνέπεια το συνολικό ύψος του ποσού σε καθυστέρηση να υπερβαίνει αθροιστικώς την αξία τριών μηνιαίων δόσεων, ο Ειρηνοδίκης ή το κατά περίπτωση αρμόδιο δικαστήριο διατάσσει την ανάκληση της προσωρινής διαταγής.
Μια σημαντική αλλαγή του Ν.4336/2015 είναι ότι προβλέπεται διαδικασία Ταχείας Διευθέτησης Μικροοφειλών (άρθρο 5α Ν.3869/2010, ως ισχύει). Η διάταξη αφορά υπερχρεωμένα φυσικά πρόσωπα για τα οποία συντρέχουν σωρευτικά οι οριζόμενες από το νόμο προϋποθέσεις, κατά το χρόνο υποβολής αίτησης υπαγωγής.
Σύμφωνα με τις διατάξεις του ν.4366/2016, δίνεται παράταση μέχρι τις 4 Μαΐου 2016 για τους οφειλέτες των οποίων η κύρια αίτηση εκκρεμούσε στις 19.8.2015, προκειμένου να υποβάλλουν στη γραμματεία του Δικαστηρίου, όπου τηρείται ο φάκελος της αιτήσεως τους, επικαιροποιημένα τα δικαιολογητικά τα οποία περιγράφονται στην ΚΥΑ 8986/2015.
Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 55 “Παράταση προθεσμίας προσκόμισης επικαιροποιημένων στοιχείων του άρθρου 4 του ν.3869/2010 (Α’ 130)” του ν.4384/2016 (Α’ 78) “Αγροτικοί Συνεταιρισμοί, μορφές συλλογικής οργάνωσης του αγροτικού χώρου και άλλες διατάξεις”, δίνεται εκ νέου παράταση μέχρι τις 30 Ιουνίου 2016 για τους οφειλέτες των οποίων η κύρια αίτηση εκκρεμούσε στις 19.8.2015, προκειμένου να υποβάλλουν στη γραμματεία του Δικαστηρίου, όπου τηρείται ο φάκελος της αιτήσεως τους, επικαιροποιημένα τα δικαιολογητικά τα οποία περιγράφονται στην ΚΥΑ 8986/2015.